Dijital Ayak İzi Nedir?

Dijital Ayak İzi Nedir?

Dijital ayak izi, interneti kullandığınızda çevrim içi olarak geride bıraktığınız her şeydir. Bu, Facebook'ta bir tepki olabileceği gibi WhatsApp sohbeti, e-postalar ve hesaplardaki bilgileriniz de olabilir. Sosyal medyada paylaştığınız mesajlardan en sevdiğiniz web ve mobil uygulama mağazasındaki son siparişlere veya Netflix'teki favori listenize eklediğiniz filmlere kadar değişebilir. Kısacası, bazı veri veya bilgileri paylaştığınız tüm uygulama kaydı, satın alma gibi süreçleridir ve bu faaliyetler ayak izinizi belirleyen bilgi parçaları içerir.

Aktif Dijital Ayak İzi Nedir?

Dijital ayak izi aktif/pasif ya da bilinçli/bilinçsiz olarak ikiye ayrılır. Bu nedenle dijital ayak izi tanımı tüm verilerinizi içerse de paylaştığınız veriler farklı bir kategoride yer alır. Örneğin sosyal medya hesaplarınızda paylaştığınız tüm bilgiler aktif dijital ayak izinize dahildir. Bilinçli olarak paylaştığınız fotoğraflar, mesajlar, konum bilgileri gibi tüm veriler aktif dijital ayak izine örnektir. Bir web sitesinde hesap oluşturduğunuzda isim, soyisim, doğum tarihi, e-mail adresi, cinsiyetiniz vb. paylaştığınız bilgileri bilirsiniz. Tüm bu verilere ek olarak paylaşılan blog içerikleri ve görseller de aktif dijital ayak izidir.

Pasif Dijital Ayak İzi Nedir?

Pasif olarak kaydedilen dijital ayak izi ise genellikle farkında olmadan ancak farkında olsanız da paylaştığınız verilerdir. Örneğin IP adresinizden ulaşılabilen konumunuz siz farkında olsanız da pasif dijital ayak izidir. Çünkü herhangi bir web sitesinde gezindiğinizde IP adresiniz alınır. Bu nedenle çok bilinçli verdiğiniz bilgiler değil, sizi izlenebilir kılan bilgilerdir. Konumunuz, arama motoru geçmişiniz, web sitesini ziyaret etme sayınız, sık ziyaret ettiğiniz web adresleri, çevrim içi platformlarda izlediğiniz film ve diziler pasif dijital ayak izidir. Dijital ayak izi hakkında dikkat etmeniz gereken ise genellikle ne tür verilerin toplanabileceği ve nasıl kullanılabileceğidir. Çünkü sizin için önemsiz görünen bir bilgi, konumunuzun veya mal varlıklarınızın ortaya çıkmasına neden olabilir. Örneğin seyahat biletinizi, arkadaşlarınızla buluşmanızı ya da iş toplantınızı paylaşmanız o saatte nerede olduğunuzun bir kanıtıdır. Çünkü evde değilsinizdir ve diğer paylaşımlarınız ya da verileriniz ev adresinizi içeriyorsa herhangi bir fotoğraf paylaşımı/yer bildirimi hırsızlıkla sonuçlanabilir. Çok sevdiğiniz evcil hayvanınızın ismi, mail veya banka hesabınızın şifresi ise paylaşım yaptığınızda hesaplarınızın ele geçirilmesine neden olabilir.

Dijital Ayak İzi Örnekleri

Yüz tanıma, GPS rotalarınız, telefon kullanımınız veya ödeme davranışınız aracılığıyla dijital bir iz bırakırsınız. Ayrıca selfie'leri, tatil fotoğrafları ve diğer kişisel verileri çevrim içi olarak gönderirsiniz. Çevrim içi bir imza kampanyasına imza atarsınız, bir bloga yorum yaparsınız ve tabii ki çevrim içi alışveriş de yaparsınız. Bu veriler, gezinme davranışınızın haritasını çıkarmak ve hakkınızda olabildiğince fazla veri toplamak isteyen şirketler tarafından kullanılır. Bunlar kim olduğunuz, ne yaptığınız, arkadaşlarınızın kim olduğu, paylaştığınız fotoğraflar gibi kişisel verilerdir. Örneğin Netflix, sizin bir profilinizi oluşturmak ve size benzer başka filmler önermek için en sevdiğiniz filmleri kullanabilir. Diğer dijital ayak izi örnekleri ise şöyle sıralanabilir:

• Adınız
• Adresiniz
• Doğum tarihiniz ve doğum yeriniz
• Telefon numaranız
• Size ait fotoğraflar ve videolar
• Arama ve gezinme davranışınız
• Sosyal medyadaki beğeni ve yorumlarınız
• Konumunuz hakkında bilgi
• Üyelik kartlarınızdaki bilgiler
• Sağlığınız hakkında bilgiler
• Finansal detaylar
• İnternetten yaptığınız alışverişler

Dijital Ayak İzleri Neden Önemlidir?

Farkında olmayabilirsiniz ama yaptığınız her tıklama ve dijital ortamda paylaştığınız her kelime sunucular tarafından izlenir ve şirketlere sunucular aracılığıyla satılabilir. Bu nedenle internette bıraktığınız dijital ayak izinin farkında olmak önemlidir. Çünkü interneti aktif kullanmanın iyi ve kötü yanları var. Saniyeler içinde bireysel olarak görseller ve videolar yayınlayabilir veya tüm bunları binlerce izleyiciyle paylaşabilirsiniz. Bu özellikleri nedeniyle reklam konusunda avantajlı olabilir. Kısa sürede tanıtım yapabilir ve kitlenize ulaşabilirsiniz. Ayrıca yayınladığınız ve paylaştığınız her şey de saniyeler içinde kopyalanabilir, değiştirilebilir veya satılabilir. En kötü senaryo ise bu bilgilerin size karşı kullanılmasıdır. Örneğin üç yıl öncesine ait bir fotoğraf, hayatınızın yanlış döneminde haber olabilir. Bu nedenle dijital ayak izinizi oluşturan tüm veriler her zaman önemlidir.

Dijital Ayak İzi Nasıl Kullanılır?

Şirketler bilgilerinizi ilgi alanlarınıza uygun ürün ya da hizmet reklamları sunmak için kullanabildiği gibi bilgisayar korsanları da dijital ayak izinizden yararlanabilir. Örneğin bu bilgileri diğer şirketlere yeniden satmak veya daha kötüsü bankanıza erişim elde etmek için kötüye kullanabilirler. Bununla birlikte sosyal ağlar, ticari şirketler ve reklam verenler hizmetlerini sürekli olarak geliştirmek istedikleri için dijital ayak izinizden yararlanır. Bu yüzden sürekli hakkınızda bilgi toplarlar ve bu şekilde size kişisel reklamlar gösterebilirler. Neyi sevdiğinizi ve sizin için neyin önemli olduğunu bilirlerse, o reklam mesajıyla sizi ürünlerini satın almaya daha çabuk ikna edebilirler.

Dijital Ayak İzi Zararlı Mıdır? Dezavantajları Nelerdir?

Dijital ayak izinin önemi, nasıl kullanıldığında daha net ortaya çıkabilir. Çünkü dijital verileriniz size karşı kullanılmadığı müddetçe zararlı olabileceğini öngöremeyebilirsiniz. Ancak sosyalleşme, ticari alanda gelişme, reklam ve iş birlikleri, tanınırlığın artması gibi avantajların yanı sıra dijital ayak izinizin dezavantajları da vardır. Örneğin her şirketin sizinle ilgili verilere erişimi olmadığından şirketler verilerinizi başkalarına da satabilir. İşte tam da bu yüzden bazı oyunlar, uygulamalar ve çevrim içi hizmetler ücretsizdir. Bu aşamada verilerin ne olduğu ve ne amaçla kullanılacağı önemlidir. Çünkü sadece satın alma davranışlarınız için veri toplanıyor olabilir. Ancak bazı kötü amaçlı kişiler, kişisel verilerinizi kendi çıkarları için kullanabilir.

Dijital Ayak İzi Bırakmamak için Ne Yapmalıyız?

Her durumda, gizliliğinizin ve çevrim içi dünyada geride bıraktığınız dijital ayak izinizin daha fazla farkında olmaya başlayabilirsiniz. Hemen her şeyin otomatikleştiği günümüzde dijital ayak izi bırakmamak neredeyse imkansızdır. Ancak kişisel verilerinizi daha güvenli hale getirmeniz ve arkanızda daha az iz bırakarak çevrim içi olmaya devam etmeniz mümkün. Örneğin herkesin internette ne yaptığınızı görmesi gerekmez. Bu nedenle anonim arama motorlarının kullanılması tavsiye edilir. Bu arama motorlarının da özel/gizli pencerelerini kullanarak daha az verinizi paylaşabilir ve daha az iz bırakabilirsiniz. Bununla birlikte ücretsiz uygulamaları verilerinizi paylaşmadan anonim olarak kullanabilirsiniz. Bu şekilde kişisel verilerinizi paylaşmadığınız için uygulama dışındaki davranışlarınız ya da verileriniz kullanılamaz. Hesap eşleştirmesi isteyen uygulama ve platformları da reddedebilirsiniz. Özellikle sosyal medya platformlarında hesap eşleştirmelerinden kaçının. Dijital iz bırakma konusunda daha bilinçli davranmak için kurumsal sosyal medya yönetimi de oldukça önemlidir.

Dijital Ayak İzi Nasıl Azaltılır?

Dijital ayak izini temizlemek daha zor olduğundan işe bu işleri azaltarak başlayabilirsiniz. Bunun için ise genel olarak şu adımları takip edebilirsiniz:

• Coğrafi konumunuzu kapatın.
• Mümkünse bir takma ad kullanın.
• Çerezleri yalnızca gerçekten gerekli bulursanız kabul edin.
• Çerezlerinizi düzenli olarak silin (tablet, telefon ve oyun konsolları dahil).
• Sizin veya başka birinin dijital ayak izine zarar verebilecek hiçbir şeyi paylaşmayın.
• Bir fotoğraf, hikaye veya bilgi paylaşmak istiyorsanız etiketleyeceğiniz herkesten her zaman izin isteyin.
• Sosyal medyadaki gizlilik ayarlarınızı kontrol edin ve artık kullanmadığınız eski profilleri devre dışı bırakın.
• Dünyayla paylaştığınız bilgilerin farkında olun ve hakkınızda hangi bilgilerin mevcut olduğunu düzenli olarak kontrol edin.
• Bir VPN bağlantısıyla çalışın.

Dijital Ayak İzi Nasıl Silinir?

Verilerinizin güvenliği söz konusu olduğunda dijital ayak izini ortadan kaldırmak veya sınırlandırmak en iyi çözümdür. Peki "Dijital ayak izi nasıl temizlenir?" Dijital ayak izi silme ve pek çok bilginizi kalıcı olarak kaldırma konusunda yapabileceğiniz şeyler çevrim içi sahip olduğunuz tüm hesapları silmek ve/veya gizlilik ayarlarına daha yakından bakmaktır. Hesabınızdan gerçekten tamamen kurtulmak istiyorsanız kullandığınız uygulama, alışveriş yaptığınız site ya da sosyal platformların şirketlerinden yardım isteyebilirsiniz. Hangi web sitelerinin sizin hakkınızda bilgi içerdiğini görmek için adınızı tırnak içinde Google'a yazabilir ve bilgilerinizi silmek için mail atabilirsiniz. Ayrıca Google'ın kendisinden bilgilerinizi silmesini de isteyebilirsiniz. Arama geçmişinizi ve çerezleri tarayıcınızdan silin ve artık çerez almak istemediğinizi belirtin. Uygulama izinleri de oldukça önemlidir. Gerekli olmadıkça kamera ve mikrofon kullanımına izin vermemeye özen göstermelisiniz.